uprawa warzyw
Karczoch – zdrowe, smaczne, luksusowe warzywo
Karczoch ( Cynara L. Scolymus Grp.) nazywany jest także artyszokiem. Jest to silna, wysoka roślina wieloletnia. Posiada głęboki system korzeniowy. Pochodzi z północnej Afryki i południowej Europy. Znany był już w czasach starożytnych. W Polsce zaczęto go uprawiać w czasach królowej Bony w rejonie Krakowa. Wartość odżywcza karczocha nie jest duża, ale ma za to działanie żółciotwórcze i żółciopędne, pobudza regenerację miąższu wątroby.
W pierwszym roku po wysiewie karczoch wydaje rozetę dużych, pierzastodzielnych, często zaopatrzonych w kolce liści, o grubych i szerokich ogonkach. Od spodniej strony liście mają szarozieloną barwę, ponieważ pokryte są wełnistymi, srebrzystobiałymi włoskami. Średnica rozety może osiągać nawet 180 cm. W dolnej części pędu, tuż poniżej poziomu podłoża tworzą się pąki, z których formują się tak zwane odrośla, mogące w sprzyjających warunkach tworzyć własne korzenie i i stawać się samodzielnymi roślinami.
W drugim i następnych latach uprawy karczoch wydaje pędy kwiatostanowe wysokości 60–200 cm. W miarę wzrostu pęd kwiatostanowy zaczyna się rozgałęziać, tworząc pędy boczne. Wyrastające z pędów bocznych liście są mniejsze od tych, które tworzą rozetę. Na szczycie pędów kwiatostanowych powstają okazałe, efektowne kwiatostany-koszyczki. Na jednej roślinie powstają koszyczki o różnej średnicy – największe, o średnicy nawet 15–20 cm, wyrastają na pędzie głównym, na bocznych pędach są nieco mniejsze, o średnicy do 12 cm do takich o średnicy zaledwie 3,5 cm. Kwiaty karczocha są purpurowoczerwone, z wyglądu przypominają kwiaty ostu, ale są znacznie większe. Pachną bardzo intensywnie miodem i zwabiają licznie zapylające je owady.
- Jakie są wymagania klimatyczne karczocha?
- Jak uprawiać karczochy w naszych warunkach?
- Czym nawozić karczochy?
Portulaka warzywna – co to takiego i jak ją uprawiać
Portulaka to warzywo smaczne i orzeźwiające, bardzo bogate w substancje odżywcze. Jest popularne w krajach śródziemnomorskich. Nie jest jednak szeroko znane w naszym kraju. Łatwość uprawy powinna jednak przemawiać za popularyzacją portulaki. Jakie są wymagania glebowe? Jak uprawiać portulakę?
Portulaka warzywna jest rośliną jednoroczną. Tworzy silnie rozgałęzione, płożące się lub lekko wzniesione łodygi o długości do 50 cm oraz wrzecionowaty, mięsisty korzeń. Łodygi są gładkie, koloru purpurowoczerwonego. Liście, które są osadzone naprzeciwlegle są owalne, a także odwrotnie jajowate, zwężone u nasady, z krótkimi ogonkami, grube i mięsiste. Mają szerokość 1,5 cm i długość do 3,3 cm. W kątach liści są tworzone 2–3, osadzone na krótkich szypułkach, drobne, żółte kwiaty. Owocem portulaki są wąskie torebki o długości do 7 mm. Częścią jadalną są liście oraz łodyżki, które odznaczają się lekko kwaśnym smakiem z pieprznym aromatem. Smak się różni w zależności od pory dnia: rano jest bardziej kwaskowaty (roślina przerabia pochłonięty CO2 na kwas jabłkowy), a wieczorem jest słodkawy (kwas zostaje przerobiony na glukozę).
Wartości prozdrowotne portulaki
Portulaka jest warzywem najbardziej bogatym w kwasy omega3, 100 g liści i pędów dostarcza nam ok. 350 mg kwasu alfa-linolenowego, nie ustępuje ona swoją zawartością rybom, a nawet je przewyższa.
- Jakie są wymagania klimatyczne i glebowe portulaki?
- Jakie znaczenie ma stanowisko w zmianowaniu?
- Czym nawozić portulakę warzywną?
Zapomniana salsefia – uprawa i właściwości prozdrowotne
Salsefia jest warzywem sezonu jesiennego i zimowego. Jej jadalne korzenie mogą być przeznaczone bezpośrednio na rynek warzywny lub do przechowywania przez okres zimowy i w celu wzbogacenia asortymentu świeżych warzyw wczesną wiosną. Salsefia to warzywo korzeniowe, o którym mało kto wie. Szkoda, bo mogłaby zagościć w naszej kuchni i w jadłospisie już na stałe. Jakie są metody uprawy? Jak jeść salsefię?
Salsefia (Tragopogon porrifolius L.) należy do botanicznej rodziny astrowatych (Asteraceae), która kojarzy się nam z roślinami ozdobnymi. Nazywana jest owsianymi korzonkami, białą salsefią bądź kozibrodem porolistnym. Potocznie jest także nazywana szparagami dla biedaków. Ta nazwa związana jest z tym, że jest łatwo dostępna w jej naturalnym środowisku. Często mylona jest ze skorzonerą.
Skąd pochodzi salsefia (Kozibród porolistny)?
Roślina ta pochodzi ze środkowych i wschodnich regionów basenu Morza Śródziemnego i z Azji Mniejszej. Algieria, Tunezja, Maroko i Europa Południowa to rejony, gdzie występuje ona w stanie dzikim. Spożywana już przez starożytnych Greków i Rzymian. Za pośrednictwem legionów rzymskich zawędrowała do Europy Środkowej. W Europie pojawiła się wcześniej niż skorzonera, ponieważ zaczęto ja uprawiać już na przełomie XV i XVI wieku. Traktowana była także jako roślina lecznicza i uprawiano ją w ogrodach aptecznych. W Polsce zaczęto ja uprawiać w XVI wieku. Salsefia w naszym kraju uprawiana jest wyłącznie amatorsko. Zasługuje jednak na większe rozpowszechnienie, m.in. z uwagi na wysokie właściwości dietetyczne i odżywcze. W krajach Europy Zachodniej coraz bardziej wzrasta zainteresowanie uprawą warzyw korzeniowych, w tym salsefią w gospodarstwach ekologicznych.
- Jaka jest wartość odżywcza i właściwości prozdrowotne salsefii?
- Salsefia a skorzonera - czym się różnią?
- Jakie są metody uprawy i pielęgnacja salsefii (kozibrodu porolistnego)?
- Przepisy - co można zrobić z salsefii?
Skorzonera – ciekawa, ale zapomniana roślina warzywna
W Polsce skorzonera znana była już na przełomie XVI i XVII wieku, jednak z czasem odeszła w zapomnienie. Obecnie mała popularność tej rośliny jest spowodowana brakiem wiedzy na temat jej wartości odżywczej, sposobów przyrządzania, kłopotliwego zbioru oraz szybkiej utraty zdolności kiełkowania nasion. Ze względu na wysoką wartość biologiczną i możliwość zwiększenia asortymentu świeżych warzyw zimą i wczesną wiosną warto poznać to cenne warzywo.
Skorzonera jest byliną, która w uprawie traktowana jest jako roślina dwuletnia. W pierwszym roku wytwarza długi, cylindryczny korzeń spichrzowy i rozetę wydłużonych, soczystych, dość szerokich, lancetowatych liści. Natomiast w drugim roku kwitnie i owocuje. Pędy kwiatostanowe dorastają do wysokości 30–125 cm. Kwiaty języczkowe, intensywnie żółte, pachnące wanilią są zebrane w koszyczki i kwitną od maja do lipca. Skorzonera jest rośliną skłonną do pośpiechowatości, dlatego często zakwita już w pierwszym roku uprawy. Jednak to zjawisko nie wpływa negatywnie na wielkość i jakość plonu, gdyż po wycięciu pędów kwiatostanowych, już po dwóch tygodniach, w korzeniach zanika wytworzona tkanka włóknista i znowu jest smaczna i jadalna. Pod tym względem skorzonera stanowi wyjątek wśród warzyw korzeniowych, gdyż u pozostałych gatunków z tej rodziny wytworzenie pędów kwiatostanowych jest jednoznaczne z utratą przydatności do konsumpcji.
Korzeń spichrzowy, który jest plonem skorzonery, ma długość 25–30 cm, jest tępo zakończony, a jego średnica osiąga 3–4 cm. Skórka może być ciemnobrunatna albo prawie czarna, natomiast miąższ korzenia jest mlecznobiały. Korzeń skorzonery ma dużą skłonność do rozwidlania się, jest też bardzo łamliwy i kruchy. Z uszkodzeń bardzo szybko wypływa mleczny sok, co w rezultacie powoduje więdnięcie roślin i korzenia, a w rezultacie utratę przydatności do spożycia.
- Jakie jest wartość odżywcza skorzonery i jej właściwości prozdrowotne?
- Jakie są wymagania klimatyczne i glebowe skorzonery?
- Jakie są metody uprawy skorzonery i zabiegi pielęgnacyjne?
Czarna rzodkiew (czarna rzepa) roślina o cennych właściwościach
Rzodkiew ( Raphanus sativus var. niger ) to roślina, która znana była już w starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie. W Polsce pierwsze wzmianki dotyczące tego warzywa pochodzą z XIV i XV wieku. Rzodkiew jest uprawiana na niewielką skalę przeważnie w ogródkach przydomowych i działkowych. Warto jednak ją rozpowszechniać. Zaletą tej rośliny jest łatwość uprawy oraz dużo wyższa, w porównaniu z rzodkiewką, wartość odżywcza i dietetyczna, a także walory smakowe. Co jeszcze trzeba wiedzieć o uprawie czarnej rzepy?
Pod względem botanicznym czarna rzodkiew jest bardzo podobna do rzodkiewki, należy do rodziny warzyw kapustowatych. Wczesne odmiany rzodkwi osiągają dojrzałość zbiorczą po 40–50 dniach i są roślinami jednorocznymi. Wysiane dość wcześnie mogą zakwitnąć i wydać nasiona jeszcze w tym samym sezonie wegetacyjnym. Późne odmiany osiągają dojrzałość zbiorczą po 90–100 dniach, są roślinami dwuletnimi i w celu produkcji nasion muszą być przechowywane przez zimę. System korzeniowy tego warzywa jest silnie rozgałęziony. Składa się z licznych cienkich korzeni wrastających w glebę na głębokość około 1 m. Długie liście (u niektórych odmian dochodzące do 40 cm długości) tworzą mniej lub bardziej wzniesioną, dość dużą rozetę. Kwiatostan groniasty osiąga wysokość do 1 m. Kwiaty są koloru białego, bladoróżowego lub bladofioletowego. Owocem jest wielonasienna łuszczyna, w której znajdują się nasiona otoczone watowatą masą. Nasiona zachowują zdolność kiełkowania przez okres 4–5 lat.
- Jakie są wartości odżywcze i dietetyczne czarnej rzepy?
- Jak zbierać i przechowywać czarną rzodkiew?
- Czy czarna rzodkiew ma wysokie wymagania glebowe?
Uprawa sałaty łodygowej (głąbików) – metody oraz zabiegi pielęgnacyjne
Mała znana i nietypowa sałata to właśnie sałata łodygowa. Inaczej nazywana jest sałatą szparagową lub głąbikami krakowskimi ( Lactuca sativa L.var. augustana Hort. ex. L.H.Bailey). Różni się znacznie od innych form użytkowych sałaty. Trwają obecnie próby przywrócenia głąbika do uprawy na większą skalę w okolicach Krakowa. Zapomniana sałata wraca właśnie do łask i lokalnej gastronomii dzięki projektowi Slow Food-CE i staraniom miasta Krakowa. Najlepiej uprawiać ją wczesną wiosną lub jesienią w pierwszym, ewentualnie w drugim roku po oborniku. Jakie są metody uprawy oraz zabiegi pielęgnacyjne w uprawie głąbików?
Roślina pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego od tego samego dzikiego przodka, co odmiany botaniczne sałaty siewnej. Nazwa głąbiki krakowskie wynika z faktu, że w latach 30–50 XX wieku była bardzo popularna i często uprawiana w rejonie Krakowa. Po staropolsku głąbiki nazywano też łoczygą. W V wieku naszej ery głąbiki dotarły do Chin, gdzie zdobyły bardzo duże uznanie. Obecnie są one tam bardziej popularne niż inne odmiany sałaty botanicznej.
W Polsce jest to roślina wybitnie amatorska, a uprawa jej jest bardzo mało rozpowszechniona. Informacja ważna dla amatorów borykających się z małą powierzchnią uprawową jest taka, że sałatę łodygową można uprawiać w donicach na balkonie bądź tarasie.
Sałata łodygowa w pierwszej fazie wzrostu wytwarza tuż przy ziemi rozetę wąskich liści. Następnie stosunkowo szybko wybija w pęd. Ten wydłużony i mięsisty pęd o średnicy do 4 cm i wysokości 20–60 cm (w zależności od odmiany) stanowi główną część użytkową warzywa, w górnej części rozgałęzia się i zakwita.
Częścią jadalną mogą być liście, lecz przede wszystkim nierozgałęzione dolne części pędów zebrane przed zdrewnieniem, czyli najpóźniej w czasie formowania się na roślinie pączków kwiatowych. Pędy zebrane później, drewnieją i stają się niesmaczne.
Kwiaty sałaty łodygowej są niewielkie i żółte, a nasionka to szare niełupki wyposażone w aparat lotny. W 1 g znajduje się od 800 do 1300 sztuk nasion.
- Jaka jest wartość odżywcza sałaty łodygowej?
- Jakie są wymagania klimatyczne dla sałaty (inne nazwy: szparagowej lub głąbików krakowskich)?
- Jak nawozy mineralne stosować?
